Wat is dyslexie?

Dyslexie is een specifiek probleem met lezen en/of spellen dat zich voordoet op woordniveau. Ongeveer 10% van de kinderen in het reguliere basisonderwijs heeft lees- en/of spellingproblemen. Van deze groep heeft ruim 4% daadwerkelijk dyslexie. Dyslexie kan vanaf eind groep 4 worden gediagnosticeerd door een GZ-psycholoog of orthopedagogisch generalist. Een dyslexieverklaring heeft een levenslange geldigheid.

Oorzaak van dyslexie

De oorzaak van dyslexie ligt in het fonologisch bewustzijn, wat verwijst naar het vermogen om klanken in woorden te herkennen en te manipuleren. Fonologie, ofwel klankleer, is een essentieel onderdeel van de taalontwikkeling. Problemen met fonologie kunnen al vanaf groep 1, en vooral in groep 2, worden opgemerkt door ouders en leerkrachten.

Vroege signalen van lees- en spellingproblemen

Hoe kunt u herkennen of een kind mogelijk last heeft van lees- en/of spellingproblemen? Enkele signalen zijn:

• Laag fonologisch bewustzijn.
• Moeite met rijmen, het hakken en plakken van woorden (laag fonemisch bewustzijn).
• Weinig interesse in geschreven letters.
• Problemen met het oproepen van taalkennis.
• Moeite met informatieverwerking, vooral bij hoog tempo.
• Moeite met automatiseren (bijv. het onthouden van namen of aanleren van kleuren).
• Moeilijkheden bij het omzetten van letters (visuele code) naar klanken (auditieve code).

Erfelijkheid en andere risicofactoren

Erfelijkheid speelt een belangrijke rol bij dyslexie. Als er in de familie lees- en spellingproblemen voorkomen, is de kans groter dat een kind hier ook mee te maken krijgt. Ook de algemene taalontwikkeling kan een aanwijzing zijn. Kinderen die laat beginnen met praten of problemen hebben met articulatie kunnen extra risico lopen.

Belang van vroege stimulatie

Het is belangrijk om kinderen vroeg in aanraking te laten komen met letters. Ouders kunnen hierbij helpen door regelmatig voor te lezen. Dit helpt kinderen begrijpen dat de tekens op een bladzijde samen een verhaal vormen. Op scholen worden letters vaak spelenderwijs aangeboden, bijvoorbeeld met een letterkastje. Vroegtijdige hulp en begeleiding door een deskundige kunnen lees- en spellingproblemen aanzienlijk verminderen.

Verschil tussen lees- en spellingproblemen en dyslexie

Bij kinderen met lees- en/of spellingproblemen zonder dyslexie kunnen problemen met de juiste hulp verminderen, waardoor het lees- en schrijfproces soepeler verloopt. Bij kinderen met dyslexie is echter sprake van hardnekkige problemen. De vooruitgang gaat langzaam en de lees- en spellingproblemen blijven vaak aanwezig.

Gevolgen van dyslexie

Naast de lees- en spellingproblemen ervaren kinderen met dyslexie vaak bijkomende problemen. Deze kunnen verband houden met taal, het werkgeheugen en andere schoolvakken. Enkele veelvoorkomende problemen zijn:

• Moeite met taalbegrip.
• Moeite met begrijpend lezen.
• Moeite met rekenen.
• Problemen met vakken zoals geschiedenis en topografie.

Daarnaast kunnen deze kinderen ook te maken krijgen met een laag zelfbeeld en een verminderd zelfvertrouwen.

Behandeling en interventie

Een logopedist die gespecialiseerd is in dyslexie kan uitkomst bieden. Naast het afnemen van standaardtoetsen zoals de CITO, kan de logopedist gericht onderzoek doen naar spelling, lezen en taal. Dit helpt om de problemen verder in kaart te brengen en de juiste behandelmethode te adviseren. Samenwerking met de leerkracht en/of de intern begeleider van de school is hierbij essentieel.

Dyslexiescreening en voorschottraining

In groep 2 kan een dyslexiescreening worden uitgevoerd. Dit is sterk aan te bevelen, omdat vroegtijdige herkenning van problemen cruciaal is. Op basis van de uitkomsten van de screening of in overleg kan een voorschottraining worden aangeboden. Uit onderzoek blijkt dat kinderen die deze training krijgen, de eerste twee jaar vanaf groep 3 beter presteren op het gebied van lezen, spellen en begrijpend lezen.

Uitdagingen in het voortgezet onderwijs

In het voortgezet onderwijs wordt het lezen van teksten en het begrijpen ervan steeds belangrijker. Dit kan voor leerlingen met lees- en spellingproblemen voor grotere uitdagingen zorgen. Vooral het leren van vreemde talen kan problemen opleveren, omdat dit een groot beroep doet op het fonologisch bewustzijn. Bij kinderen met lees- en/of spellingproblemen is dit vaak minder goed ontwikkeld.

Logopedie voor oudere kinderen

Oudere kinderen kunnen in aanmerking komen voor logopedie om hen te ondersteunen bij deze uitdagingen. Met verschillende onderzoeken kan de logopedist vaststellen waar de grootste problemen liggen, zoals spelling, lezen, taalinhoud en taalverwerking. Zo kan er gerichte hulp worden geboden.

Behandeling van vreemde talen

Bij het leren van vreemde talen wordt er tijdens de behandeling aandacht besteed aan de verschillende klankstructuren van talen en de werkwoordsvormen. Sommige talen, zoals Nederlands, zijn transparanter, wat betekent dat je het schrijft zoals je het hoort. Engels, daarentegen, is veel minder transparant, wat sneller tot problemen kan leiden.

Ook als een kind geen dyslexieverklaring heeft, kan een logopedist helpen bij lees- en spellingproblemen in vreemde talen. De behandeling is maatwerk en wordt afgestemd op de specifieke behoeften van het kind. Vaak wordt hierbij het schoolmateriaal gebruikt om een zo goed mogelijke aansluiting met het onderwijs te garanderen.

Tekstbegrip en schrijfvaardigheid

Bij oudere kinderen kunnen lees- en spellingproblemen zich verplaatsen naar problemen met tekstbegrip en taalinhoud. Begrijpend lezen wordt vaak moeilijker, en problemen met taalverwerking kunnen grote gevolgen hebben voor de leerprestaties. Het is belangrijk om te begrijpen hoe een kind informatie verwerkt, zowel visueel als auditief, en welk inputkanaal het kind het meest gebruikt.

Als een kind moeite heeft met het verwerken en reproduceren van informatie, kan dit leiden tot achterstanden in de klas. Logopedie kan hierbij helpen door het kind te ondersteunen bij schrijfopdrachten en het verbeteren van de taalverwerking, wat vooral op de middelbare school vaak vereist wordt.

Leren leren

Problemen met het (verbaal) werkgeheugen kunnen een sterke indicatie zijn dat een kind moeite zal hebben met het aanleren van vreemde talen. Hoewel het werkgeheugen niet getraind kan worden, kan het wel gecompenseerd worden. De logopedist kan het kind compenserende strategieën aanleren en tips geven om het leren te vergemakkelijken, bijvoorbeeld tijdens het maken van proefwerken.

Dyslexieverklaring en compensatie

Als uw kind al een dyslexieverklaring heeft en bij ons in behandeling is, denken we graag met u mee over de mogelijke compensaties binnen de school. Dit kan gaan om vrijstellingen voor bepaalde vakken, zoals vreemde talen, of andere maatregelen die de leeromgeving van uw kind ondersteunen. Samen met de school kunnen we kijken naar de mogelijkheden en eventuele dispensaties.

Het Masterplan Dyslexie biedt hierin duidelijke richtlijnen, en wij kunnen u adviseren over het op tijd aanvragen van compensatiemaatregelen, zoals tekst-naar-spraaksoftware voor examens.

Doel van de begeleiding

Ons doel bij de logopedische begeleiding is om het zelfvertrouwen van het kind te vergroten door de nadruk te leggen op wat het wél goed kan. Door gerichte hulp te bieden, streven we ernaar dat het kind beter presteert op school en het maximale uit zijn of haar leerpotentieel haalt.

Meer informatie

Heeft u vragen of wilt u meer informatie over de behandelmogelijkheden? Neem dan gerust contact met ons op. Wij helpen u graag verder.