Preverbale logopedie richt zich op de behandeling van eet-/ en drinkproblemen en/of slikstoornissen bij jonge kinderen. Al vóór de geboorte reageert de mond op tactiele prikkels; rond 7 weken begint dit proces en tussen de 15 en 18 weken heeft de foetus al goed ontwikkelde zuig-slikpatronen. De mond speelt een cruciale rol in de vroege ontwikkeling, omdat de coördinatie tussen zuigen, slikken en ademen een basisvoorwaarde is voor het leven.

De ontwikkeling van orale reflexen

Wanneer een baby wordt geboren, beschikt hij over een aantal aangeboren orale reflexen. Deze reflexen geven de baby informatie over de volgorde en het verloop van bewegingen, wat later helpt om deze bewegingen bewust uit te voeren. Zuigen wordt hierdoor een aangeleerde vaardigheid, waarbij herhaling essentieel is om de bewegingen zo goed in te slijpen dat ze later automatisch kunnen worden uitgevoerd.

Als deze orale reflexen echter blijven bestaan, kunnen ze de ontwikkeling van vrijwillige bewegingen verstoren. Het kind moet in staat zijn om bewuste bewegingen te maken met de lippen, tong, kaak en gehemelte om te kunnen kauwen, brabbelen en uiteindelijk spreken.

Problemen met de ontwikkeling van kauwen en slikken

Bij zuigen, slikken, bijten en kauwen zijn de bewegingen relatief grof. Wanneer de orale reflexen aanhouden, kan een kind moeite hebben met het aanpassen van de slikopening en de kauwbewegingen die nodig zijn om verschillende soorten voedsel te verwerken. Deze problemen kunnen leiden tot eet- en drinkproblemen en daarmee ook de spraakontwikkeling vertragen.

De relatie tussen spraak en mondontwikkeling

Dezelfde spieren die gebruikt worden bij eten en drinken, zijn ook nodig voor spraak. Het verschil is dat de bewegingen bij spreken veel fijner, genuanceerder en gevarieerder zijn om tot een goede articulatie te komen. Tijdens de ontwikkeling van eten leert een kind zijn lippen, tong en kaken steeds beter gecoördineerd te bewegen, wat essentieel is voor spreken.

Als er afwijkende mondbewegingen zijn tijdens het eten en drinken, kan dit zich doorzetten naar de spraak. Een voorbeeld hiervan is interdentaal spreken (bijvoorbeeld met de tong tussen de tanden). Dit patroon ontstaat vaak al vóór het eerste levensjaar bij het eten en drinken en kan later leiden tot spraakproblemen.

Vroege herkenning van afwijkende mondbewegingen

Hoe eerder afwijkende bewegingen in het mondgebied worden herkend, hoe groter de kans dat ingeslepen problematische patronen vermeden kunnen worden. Hierdoor kan normaal functioneren sneller worden bereikt. Problemen kunnen echter ook optreden wanneer orale reflexen afwezig of te zwak zijn.

Het belang van mondontwikkeling

Wanneer er problemen zijn in het mondgebied, zie je vaak al op jonge leeftijd dat kinderen geen voorwerpen in de mond stoppen en het verkennen van de mond uitblijft. Gebrek aan positieve ervaringen in het mondgebied kan niet alleen eet- en drinkproblemen veroorzaken, maar ook de spraak- en taalontwikkeling vertragen.

Gevolgen van gebrekkige mondontwikkeling

Als er onvoldoende ervaringen in het mondgebied worden opgedaan, kunnen de volgende problemen ontstaan:

• De mond mist essentiële informatie die nodig is om het leerproces te starten.
• De gevoeligheid van de mond blijft te hoog, wat kan leiden tot verdere problemen met eten en drinken en de spraak.

Een kind dat onvoldoende mondervaring opdoet in de babyleeftijd, zal deze achterstand moeten inhalen. De mond zal blijven vragen om stimulatie zolang deze behoefte niet vervuld is en onvoldoende ervaringen zijn opgeslagen.

Aanpak van spraak- en taalproblemen door mondontwikkeling

Wanneer een kind problemen ondervindt in de spraak- en taalontwikkeling, of in de ontwikkeling van de mond, is het essentieel om te achterhalen waar de oorzaak ligt. Vervolgens moet er gewerkt worden aan de basis om het probleem zo effectief mogelijk aan te pakken. Het ontdekken van hiaten in de zintuiglijke ontwikkeling en het inschakelen van de zintuigen is hierbij onmisbaar. Een goede ontwikkeling van de mond is cruciaal voor een optimale spraak- en taalontwikkeling.

De behandeling van eten en drinken vindt in de eigen omgeving van het kind plaats en dus grotendeels aansluitend aan huis in plaats van in de praktijk.