Onder preverbale logopedie wordt verstaan de behandeling van eet- en drinkproblemen en/of slikstoornissen bij jonge kinderen. De mond reageert al op tactiele prikkels voor de geboorte, namelijk al met 7 weken. De foetus vertoont al goed ontwikkelde zuig-slikpatronen tussen de 15 en 18 weken. De mond is het centrum van waaruit de ontwikkeling begint. De coördinatie tussen zuigen – slikken – ademen is een levensvoorwaarde.
Als een baby geboren wordt kan hij een aantal dingen d.m.v. de orale reflexen. Door middel van die reflexen krijgt de baby informatie over verloop en volgorde van de bewegingen. Daardoor kan hij later die bewegingen bewust uit gaan voeren. Het zuigen wordt dan een vaardigheid. Er is heel veel herhaling nodig om die beweging dusdanig in te slijpen, zodat hij later automatisch kan worden opgeroepen.
Als de orale reflexen blijven bestaan leidt dat tot problemen, ze verhinderen namelijk de ontwikkeling van de willekeurige bewegingen.
Het kunnen maken van willekeurige bewegingen met de lippen, tong, kaak en het gehemelte is nodig om bijvoorbeeld te kunnen kauwen, brabbelen en spreken. Bij het zuigen, slikken, bijten en kauwen zijn het vrij grove bewegingen. Als de reflex blijft bestaan kan het kind niet leren de slikopening en de kauwbeweging te variëren, die nodig is voor een goede verwerking van allerlei verschillende substanties in de voeding.
Relatie met de spraak
Bij het spreken worden dezelfde spieren gebruikt als bij eten en drinken, alleen de bewegingen zijn bij het spreken zeer fijn en genuanceerd en gevarieerd om tot een goede articulatie te komen.
Bij de ontwikkeling van het eten gaat het kind de lippen, tong en kaken steeds beter gecoördineerd bewegen. Die goede coördinatie is bij het spreken van groot belang. De variatie en kunnen oefenen van die variatie is van nog groter belang dan bij het eten. Oftewel, het articuleren is slechts een verfijning van de eet-en drinkbewegingen, met nog meer variatie. Zijn er dus bij het eten en drinken afwijkende bewegingen in het mondgebied, dan zal ’t kind ook proberen te gaan spreken met deze afwijkende bewegingspatronen.
Een eenvoudig voorbeeld is dat een interdentaal sprekend kind deze interdentaliteit meestal al voor het eerste levensjaar heeft laten zien bij het eten en drinken. De problemen met eten en drinken bij pre- en dysmature kinderen zorgen voor vertraging in de spraakontwikkeling, daarnaast komen de problemen in de spraak in versterkte mate tot uiting.
Hoe eerder deze afwijkende bewegingen in het mondgebied herkend worden, des te groter is de kans dat de ontwikkeling van ingeslepen pathologische patronen vermeden kan worden en des te eerder is normaal functioneren te verkrijgen. Er komen echter ook problemen als de orale reflexen afwezig zijn of te zwak.
Het belang van de mondontwikkeling
Als zich problemen voordoen in het mondgebied en dat is dan op de babyleeftijd vaak al het geval, dan zie je bijvoorbeeld dat kinderen geen voorwerpen in de mond stoppen en het onderzoeken met de mond uitblijft.
Als er niet voldoende positieve ervaringen in het mondgebied worden opgedaan, kunnen hierdoor ook problemen ontstaan ten aanzien van eten en drinken, maar zeker ook in de spraak-taalontwikkeling. Gevolgen:
- De mond mist de essentiële informatie die het leerproces op gang brengt;
- De gevoeligheid van de mond blijft te hoog.
Een kind dat te weinig ervaringen met de mond opdoet in de babyleeftijd moet deze ‘achterstand’ alsnog inhalen, de mond zal informatie blijven vragen zolang aan de behoefte niet voldaan is en er nog onvoldoende ervaringen zijn opgeslagen.
Zijn er dus problemen in de spraak-taalontwikkeling en/of in de ontwikkeling van de mond, dan betekent dit dat er gezocht moet worden naar de oorsprong van de problematiek en dat er vanuit de basis aan gewerkt zal moeten worden om het probleem zo effectief mogelijk aan te kunnen pakken.
Het ontdekken van de hiaten in de zintuiglijke ontwikkeling en van daaruit het inschakelen van de zintuigen is hierbij onmisbaar, zo is inmiddels in een aantal gevallen duidelijk aangetoond. Het ontwikkelen van de mond is de basis om tot een optimale ontwikkeling te kunnen komen.